Kryzys, bezrobocie oraz jego konsekwencje psychologiczne

W celu lepszego zrozumienia tematów poruszanych w tym artykule warto zacząć od zdefiniowania słów, z którymi będziemy spotykać się w dalszej części rozważań.

• Kryzys to trudna sytuacja, nagła i nieoczekiwana zmiana w życiu lub zdrowiu ludzi lub niestabilna i niebezpieczna sytuacja społeczna, polityczna, gospodarcza, sytuacja utrudniająca i zagrażająca dotychczasowemu rozwojowi życiowemu.
• Bezrobocie – nieposiadanie lub utrata pracy z różnych przyczyn, zależnych lub niezależnych, na jednym lub więcej stanowiskach, które zapewniały dochód czy wynagrodzenie. Istnieje kilka rodzajów bezrobocia; strukturalne, sezonowe, cykliczne, długoterminowe.

Należy pamiętać, że kryzys i bezrobocie nie wpływają w ten sam sposób na życie wszystkich ludzi. Dużo zależy od takich czynników jak np. płeć, kraj pochodzenia, wiek, wykształcenie, klasa społeczna i wielu innych zmiennych. Kryzysy występowały nieprzerwanie na przestrzeni dziejów i miały różne podłoża. W przypadku kryzysu związanego z COVID-19, którego doświadczamy na całym świecie, w tym z wprowadzonymi środkami bezpieczeństwa i ograniczeniami naszej wolności doświadczyliśmy paraliżu działalności gospodarczej. Państwa stanęły przed wielkim wyzwaniem i sprawdzianem ich umiejętność radzenia sobie z problemami zdrowotnymi, ekonomicznymi i finansowymi, a także opieką społeczną, biznesem. Wysoka stopa bezrobocia oraz szybkie i niekontrolowane zmniejszanie ilości miejsc pracy, dyskryminacja strukturalna i technologiczna oraz choroby pogrążyły ludzi w niezwykle ciężkiej sytuacji, która odbiega od naturalnej i jest dla każdego solidną próbą charakteru.

Główne konsekwencje i skutki psychologiczne oraz emocjonalne wynikające z sytuacji bezrobocia

Praca, oprócz osiągnięcia odpowiedniego poziomu ekonomicznego, zapewnia dobre samopoczucie i stabilność emocjonalną, rodzinną i społeczną. Utrata tego bezpieczeństwa wyzwala szereg zmian w życiu człowieka i staje się problemem psychospołecznym. Istnieje kilka faz psychologicznych, przez które przechodzi osoba bezrobotna; Pierwszą z faz jest niedowierzanie i strach. To moment szoku, dezorientacji, które spowodowane są poczuciem porażki i niemożnością budowania planów na przyszłość.  Następnie przechodzimy przez kolejną fazę, która w dużej mierze zależy od naszej sytuacji rodzinnej, ekonomicznej, tego czy udało nam się zgromadzić jakieś oszczędności lub czy należą się nam zasiłki dla bezrobotnych. Faza ta charakteryzuje się nierealnym optymizmem, nadzieją na zalezienie czegoś lepszego, ponieważ podświadomie uważamy tą sytuację za przejściową. Sytuacja drastycznie się zmienia, gdy wydłuża się czas bezrobocia, a możliwości podjęcia zatrudnienia się nie pojawiają w oczekiwanym czasie.

Kiedy sytuacja bezrobocia się przedłuża, pociąga za sobą poważne konsekwencje psychologiczne i ekonomiczne oraz pojawiają się inne trudności; utrzymanie godnych warunków mieszkaniowych, problemy z wyżywieniem siebie i rodziny, niezdolność do spłaty kredytów, pożyczek i długów. Pojawiają się objawy lęku, problemy ze snem, problemy żołądkowo-jelitowe, zmęczenie fizyczne, problemy sercowo-naczyniowe, zaburzenia równowagi żywieniowej (utrata apetytu lub kompulsywne napady objadania się). Podobnie, pojawia się smutek, nieprzerwane negatywne myśli, poczucie beznadziei, porażki, brak pewności siebie, pogorszenie zdolności samopostrzegania i samooceny, poczucie wstydu, stany drażliwości, niska tolerancja na frustrację, długotrwałe stany złości i wściekłości, poczucie niesprawiedliwości itd. Fizyczne i psychiczne konsekwencje wynikające z przedłużającego się bezrobocia mogą skutecznie zdemotywować człowieka, wpłynąć na zaniedbanie przez niego swojego wizerunku, podsycić kompleksy, co z kolei spowoduje, że szukając nowej pracy na starcie jest w gorszej sytuacji niż inni. Trudno przerwać tę spiralę pogarszającego się samopoczucia, szczególnie jeżeli nie ma się wsparcia osób bliskich, rodziny, wsparcia instytucjonalnego lub zwyczajnie specjalisty – psychologa, coacha, które złagodziłoby negatywne skutki tej sytuacji życiowych stresorów. Intensywność tych stresorów i czas ich trwania spowodowany długotrwałym bezrobociem może osiągnąć taki poziom oraz intensywność, którego struktura psychologiczna tej osoby nie jest już w stanie przetworzyć i opracować sama wyzwalając sytuacje traumatyczne, a nawet problemy czy zaburzenia psychiczne.

Jak zatem pomóc sobie w podobnych sytuacjach?

Style radzenia sobie to wykorzystanie zasobów emocjonalnych i poznawczych, które pozwalają nam osiągać założone cele i radzić sobie z doświadczanym stresem. Są dwa rodzaje stylów:

• style radzenia sobie skoncentrowane na problemie (działania podejmowane przez jednostkę, takie jak aktywne poszukiwanie pracy, modyfikacja CV, szkolenie poprawiające CV, podnoszące kwalifikacje, itp.)
• styl skoncentrowany na emocjach (regulowanie stresu emocjonalnego poprzez odpowiednie techniki)

Odporność na tak silne stresory buduje się w człowieku poprzez wypracowanie odpowiednich stylów radzenia sobie ze stresem, wsparciu społecznym, wsparciu rodziny i osób bliskich – od tych czynników warto zacząć powrót do zdrowszego i stabilniejszego życia emocjonalnego i psychicznego.

Aby skutecznie wrócić do życia, zdrowia i pozytywnego stanu umysłu warto przejąć inicjatywę i odwrócić swoją uwagę od negatywnych myśli poprzez aktywne działanie w celu poprawienia swojej sytuacji zawodowej.  Aktywne poszukiwanie pracy, korzystanie z usług doradców zawodowych, coachów czy skorzystanie ze szkoleń, aby podnieść swoje kwalifikacje i zwielokrotnić możliwości skutecznego zatrudnienia to jedyne dobre wyjścia z sytuacji. Należy również zbudować nową, zdrową rutynę w życiu pozazawodowym: ćwiczenia fizyczne lub inne sposoby aktywizacji organizmu - aktywność ma niezwykle pozytywny wpływ na nasz organizm i skutecznie niweluje stres. Dobrze jest zadbać o zdrowe nawyki żywieniowe, a także uczestniczyć aktywnie w życiu społecznym. Relacje społeczne, kontakty z rówieśnikami poprawiają samopoczucie i dają uczucie przydatności społecznej.

Zawsze jest dobry moment, aby przerwać ciąg negatywnych zdarzeń i myśli znajdując najlepszą dla siebie metodę powrotu do zdrowia. Nie bójmy się przy tym korzystać z pomocy specjalistów, psychologów, trenerów czy coachów. Zmiana nastawienia bowiem jest pierwszym krokiem do zmiany swojego życia.